DOÇ. DR. METEHAN ÖZEN

SDÜ Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Ana Bilim Dalı yataklı servislerinde hastane enfeksiyonlarının epidemiyolojik özelliklerinin ve klinik bulgularının incelenmesi An evaluation of the epidemiology and clinical findings of the nosocomial infections at The Department of Pediatrics, Suleyman Demirel University Medical School Hospital

Süleyman Demirel Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Ana Bilim Dalı Yataklı Servislerinde Hastane Enfeksiyonlarının Epidemiyolojik Özelliklerinin ve Klinik Bulgularının İncelenmesi Ülkelerin sağlık düzeyi ne denli yüksek olursa olsun, hastane enfeksiyonları (HE) yüksek morbidite ve mortaliteleri, ekonomik açıdan büyük bir yük oluşturmaları nedeniyle hala çok önemli bir sorun olma özelliğini sürdürmektedir. HE, dünya çapında görülmesine rağmen, sıklığı ülkeler, bölgeler ve hastaneler arasında büyük farklılıklar göstermektedir. Çocuk hastalarda HE sıklığı, gelişmiş ülkelerde yaş ile ters ilişki göstermekte olup, sıklığı yaşa ve hastanın özelliklerine bağlı olarak %0.17-%14 arasında değişebilmektedir. Yaş küçüldükçe hastane kökenli enfeksiyon hızı yükselmektedir. Kan dolaşımı enfeksiyonu (KDE)’lerin pediatrik hastalarda, HE’ler içinde en sık görülen enfeksiyon tipi ve mortalite ve morbiditenin en önemli nedeni olduğu gösterilmiştir. Bunu nozokomiyal pnömoni (NP) ve nozokomiyal üriner sistem enfeksiyon (NÜSE)’ları izlemektedir. Her üç enfeksiyonun da ortak özelliği bir cihaz ile ilişkili olmasıdır. Çocuk hastalardaki vakalar, çocuk yoğun bakım ünitesi (ÇYBÜ) ve yenidoğan yoğun bakım ünitesi (YDYBÜ) gibi kritik hastalığı olan hastaların bulunduğu birimler ile çok yakından ilişkilidir. HE’ler özellikle yenidoğanlarda görülen immün sistem immatüritesi, konjenital anomalili doğum ve prematüre çocuklar nedeniyle yenidoğan servislerinde ve tanı ve tedavi amaçlı girişimsel işlemlerin çok yapıldığı ve altta yatan risk faktörleri olan ÇYBÜ ve çocuk servislerinde sıktır. Çalışma süresi olan Nisan 2010 tarihinden, Mart 2011 tarihine kadar HE’lerin en sık görüldüğü servisler olan yenidoğan servisi, ÇYBÜ ve çocuk servislerine yatan hastalarda gelişen hastane kaynaklı enfeksiyonlar prospektif olarak hasta dosyalarının taranması, yapılan kültür çalışma sonuçlarının taranması ve klinik izlem yöntemi ile incelenmiştir. Bu çalışma ile, kliniğimize yatan hastalarda gelişen hastane kaynaklı enfeksiyon vakalarının tanımlanması, HE sıklığının belirlenmesi ve yıllık değişiminin izlenmesi, hastalarda altta yatan risk faktörlerinin belirlenmesi, HE’lerin servislere, sistemlere ve mikroorganizma türüne göre dağılımının belirlenmesi, etken mikroorganizmaların antibiyotik duyarlılığının belirlenmesi, ampirik tedavi ve HE’lerin önlenmesi bakımından öneriler geliştirilmesi amaçlanmıştır. Çalışma süresi olan 1 yıl boyunca HE hızı %7.9 olarak bulunmuş olup, servislere göre yenidoğan servisinde %32,3, ÇYBÜ’de %33,3 ve çocuk servisinde %1,74 olarak tespit edilmiştir. İlk 3 sırada görülen HE’ler KDE, NP ve NÜSE olarak tespit edilmiş olup, sırasıyla %49, %21 ve %16 oranlarında görülmüştür. Koagülaz negatif stafilokok (KNS) tüm patojenler arasında da %18,5 ile en çok üreyen ajan olmuştur. Gram-negatif bakterilerden %12,8 ile Acinetobacter baumanni ve Klebsiella türleri ilk sırayı almışlardır. YDYBÜ’de KNS, ÇYBÜ’de ve çocuk servisinde E. coli ve Pseudomonas aeruginosa en sık izole edilen patojenler olmuştur. KNS’ler arasında %100, S. aureus’larda %33,3 oranında metisilin direnci saptanmıştır. Klebsiella türlerinde %55,5, E.coli’lerde %75 oranında ESBL pozitifliği saptanmıştır. P. aeruginosa’larda en yüksek direnç sefepim ve seftazidime, en yüksek duyarlılık ise karbapenem ve aminoglikozit grubu antibiyotiklere karşı olmuştur. E. coli’lerde en yüksek direnç amoksisilin-klavulonik asit, seftriakson ve seftazidime, en yüksek duyarlılık ise sefoperazon-sülbaktam ve karbapenemlere karşı tespit edilmiştir. Klebsiella türlerinde en yüksek direnç amoksisilin-klavulonik asite, en yüksek duyarlılık ise piperasilin-tazobactam ve karbapenemlere karşı tespit edilmiştir. HE’lerin sürveyansı, enfeksiyon sıklığını belirlemek ve enfeksiyonların tedavisinde ve önlenmesinde gerekli olan temel verileri sağlaması açısından önem kazanmaktadır. Geniş spektrumlu antibiyotiklerin kısıtlı kullanımı, kısa süre kullanılmaları, kombine kullanılmaları ve bazı antibakteriyellerin de dönüşümlü kullanımı direnç gelişiminde ivmeyi azaltacaktır. Bununla birlikte hastane enfeksiyon kontrol önlemlerinin alınması, hastadan hastaya enfeksiyon taşınmasında en önemli geçiş yollarından biri olan sağlık hizmeti veren kişilerin ellerinden bulaşı azaltmak için el yıkamaya büyük özen gösterilmesi, eğitim ve izolasyon yöntemlerinin de arttırılmasıyla HE sıklığı azalacaktır. Anahtar kelimeler: Pediatrik hastane enfeksiyonu, kan dolaşımı enfeksiyonu, nozokomiyal pnömoni, nozokomiyal üriner sistem enfeksiyonu