DOÇ. DR. M. ŞİRİN ÇIKAR

Arap edebiyat tarihi kitapları ve içerik sorunu

Arap Edebiyatı Tarihi çalışmaları klasik dönemde, hicri II. yüzyıldan itibaren mevcut edebi faaliyetleri bir araya getirmeye başlamıştır. Bu dönemde edebiyat tarihçileri özellikle Arapların sözlü bir geleneğe sahip olmaları nedeniyle büyük gayretler sarf etmişlerdir. Klasik dönemde Arap şiiri, nesri, hitabeti, dil ve grameri hakkında birçok eser meydana getirilmiştir. Bu çalışmalar Arap edebi kültürünün yok olmasını önlemek ve sonraki nesillere aktarılmasında köprü görevini üstlenmiştir. Dolayısıyla bu döneme ait edebiyat tarihi eserleri herhangi bir tasnif ve gruplandırma yapmaksızın varolan çalışmaları kayıt altına alma çabaları öne çıkmaktadır. Modern dönemde Arap edebiyatı çalışmaları ise daha çok klasik dönemdeki çalışmaların yeniden ele alınıp tasnif ve dönemlendirmeleri üzerinde durmuşlardır. Tarihu’l-edebi’l-Arabi ismiyle yazılan eserlerin ortak özellikleri, günümüze kadar olan tarihi süreç içerisinde ortaya çıkan edebi eserleri dönemlendirerek ortaya koymak olmuştur. Bu eserlerden bazıları geçmişte yazılmış eserleri tespit edip günyüzüne çıkarmayı hedeflemişken; kimileri de dönemlendirme ile birlikte her döneme ait temel özellikleri ortaya koyma üzerinde yoğunlaşmışlardır. Hatta kimi edebiyat tarihi kitapları, sadece bir edebi faaliyeti ?örneğin cahiliye şiiri- konu edinmiştir. Biz de bu çalışmamızda klasik döneme ait edebi faaliyetlerin kayıt altına alınmasında önayak olan eserleri temel özellikleriyle ortaya koyduktan sonra bu konunun modern dönemde nasıl bir seyir izlediğini yine yazılan eserler bağlamında irdelemeye çalıştık.

Arap dilinde harfler Arabic language letters

İnsanlar arasında bir iletişim aracı olan dili kullanırken bu dilin kurallarına riayet etmek son derece önemlidir. Aksi takdirde sağlıklı bir iletişimin kurulması mümkün olmayacaktır. Arap dilindeki yeri göz ardı edilemeyecek ve kendisinden müstağni olunamayacak derecede elzem olan konulardan biri de şüphesiz ki harflerdir. Öyle ki bu alanda ilk dönemlerden itibaren eserler yazılmaya başlanmıştır. Bu çalışmamızda Arap dilinde böylesine önemli konularından biri olan harfler/edatlar üzerinde durup bu dilde var olan ve tek harften oluşan edatları ele aldık. Harfleri alfabetik sıraya göre anlattık. Böylece hemze ile başlayıp yâ ile bitirdik. Tezimizin giriş kısmında harflerle ilgili tanım, yapısal özellikler, bileşik veya basit olma, amel, lafzî ve manevî özellikler gibi bilinmesi gerekli olan konuları geniş bir şekilde sunduktan sonra harflerin sarf, nahiv ve belagat yönünden tahlilini yaptık. Bu çalışmada, harflerin ifade ettiği manaları geniş bir yelpazede ele aldık. Böylece harflerin cümleye kattığı anlamların hepsini vermeye gayret ettik. Ayrıca harflerin mana ve amelleri üzerinde, dilciler arasında vaki olan ihtilafların bir kısmına da kısmen temas etmeye çalıştık. Harflerin ifade ettiği manaların her birine ayrı misaller verdik. Bu misallerin ise, belagatin zirvesi olan Kur?an-ı Kerim ayetlerinden olmasına özen gösterdik. Yeri geldikçe dipnotlarla konuyu zenginleştirdik. Bu çalışmayı yaparken genel itibariyle klasik kaynaklardan yararlandık. Ancak modern çalışmaları da göz ardı etmedik. Böylece klasik ile modern çalışmaları mezcetmeye çalıştık.