DOÇ. DR. İRFAN KANDEMİR

İran küçük bal arısı (Apis florea Fabricius) populasyonlarında geometrik morfometrik analizi

Bu çalışmada İran’da yayılış gösteren küçük balarısı (Apis florea Fabricius) populasyonlarında kanat şekil varyasyonları Geometrik morfometrik analizi ile incelenmiştir. Basra körfezi kıyısı boyuca yer alan Hormuzgan, Bushehr, Khuzestan ve iç kesimdeki İlam eyaletlerinden toplanan 115 koloniye ait 1424 küçük balarısı örneğinin ön ve arka kanatları üzerinde seçilen toplam 26 landmark kullanılmıştır. Ayrı ayrı analize tabi tutulan bu landmarklar TPS programları kullanılarak ilk önce kanatlar üzerine yerleştirilmiş ve daha sonra Geometrik morfometrik paket programları ile analiz edilmiştir. Ön ve arka kanatlar ayrı ayrı dosyalanmış ve ilk olarak noktalar (landmarks) superimposition ile üst üste bindirilerek ön kanat için 20 noktanın toplam 40 kartezyen koordinat verileri elde edilmiştir. Aynı şekilde arka kanat için 6 noktanın toplam 12 kartezyen koordinat verileri elde edilmiş ve iki farklı dosyada saklanmıştır. Morpheus programı ile ilk önce 4 eyalet gruplandırılarak eyaletler arasındaki farklılık MANOVA ile karşılaştırılmış ve gruplar arasındaki farklılık istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur (P<0,001). Hangi grubun farklı olduğu ise ikili karşılaştırma sonucunda elde edilmiş ve tüm grupların birbirlerinden istatistiksel olarak farklı olduğu bulunmuştur (P<0,002 ve P<0,001). Aynı analizler arka kanatlarada uygulanmış ve gruplar birbirlerinden farklı (P<0,001) bulunmalarına rağmen ikili karşılaştırmalarda farklı olan grubun sadece Hormuzgan olduğu (P0,05). İstatistiksel olarak elde edilen bu farklılıklar Morphologika paket programı kullanılarak Temel Öğeler Analizi (PCA) ile ortaya konulmaya çalışılmış ancak kesin sınırlar ile bu farklı grupların birbirinden ayrılmadığı gözlenmiştir. Ön kanat verilerinin ayrımda daha iyi karakterler olduğu görülmüştür. Her iki kanat şeklinde Hormuzgan eyaletinden toplanan balarılarının kanat şeklinin diğer eyaletlerden gelen balarılarından farklı olduğu görülmüştür. Kanat şekli farklılıkları daha sonra ise deformasyon gridleri üzerine yansıtılarak şekil farklılıklarının hangi noktalarda yoğunlaştığı TPSspline programı kullanılarak ortaya konulmuştur. TPSrelw programı ile ön kanatlarda hangi noktaların en fazla katkısı olduğuna bakıldığında 10, 13 ve 17 nolu landmarklar olduğu bulunmuştur. Bu landmarklar aynı zamanda en fazla deformasyon olan yerlerdeki landmaklardır. Deformasyon gridleri incelendiğinde en fazla deformasyon ikili olarak Hormuzgan eyaleti ile olan eşleşmelerde ortaya çıkmıştır. Aynı durum arka kanatlarda da geçerlidir. Arka kanatlara bakıldığında 2 ve 3 numaralı landmarkların en fazla katkısı olduğu ve yine bu noktalarda en fazla deformasyon olduğu gözlenmiştir. Kartezyen koordinatlar superimposition sonrası karakter veriler olarak kaydedilip Ayrışım fonksiyon analizine tabi tutulmuştur. Ön kanat için 40 arka kanat için 12 karakter analizlerde kullanılmıştır. Ön kanattan 40 karakterlerinden, 6 tanesi, arka kanattan alınan 12 karakterden ise 3 tanesi istatistiksel olarak anlamlı değildir (P>0,05). Ön kanatlar % 95 gibi yüksek bir doğru gruplanma gösterirken, arka kanatlar % 45 gibi çok düşük doğru gruplama gerçekleştirmiştir. Bu sonuç ön kanatların daha doğru gruplama yaptığını göstermiştir. Her iki DFA dağılım grafiğinde Hormuzgan eyaletinden toplanan balarısı örnekleri diğer örneklerden ayrı bir yerde kümelenme göstermiştir. Anahtar Sözcükler: Küçük balarısı, Apis florea geometrik morfometri, kanat şekli, süperimposition, procrustes analizi, İran.