DOÇ. DR. FULYA ATACAN

Türk siyasal hayatında Osman Bölükbaşı

ÖZET Türk Siyasal Hayatında Osman Bölükbaşı başlıklı bu tez çalışmasının amacı, Osman Bölükbaşı’nın Demokrat Parti’de siyasete başladığı 1946 yılından aktif siyasi hayattan ayrıldığı 1973 yılma kadar geçen süre içerisinde ortaya koyduğu siyasi mücadeleyi Türk siyasi tarihi içerisinde değerlendirmek ve bu siyasi mücadelenin temel öğelerini analiz etmektir. Osman Bölükbaşı, Türkiye’nin çok partili yaşama geçişiyle birlikte başladığı siyasi mücadelesini çeyrek yüzyılı aşkın bir süre devam ettirmiş bir siyaset adamıdır. Bölükbaşı, bhbirinin devamı ve çoğunlukla ülkenin üçüncü büyük siyasi partileri olan Millet Partisi, Cumhuriyetçi Millet Partisi, Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi ve yeniden Millet Partisi’nde görev almış ve birincisi hariç diğer partilerin liderliğini yapmıştır. Osman Bölükbaşı’nın D.P’deki siyasetini, tek parti rejimine duyduğu tepki belirlemiştir. Bölükbaşı, kumcularının eski birer C.ELP’li olduğu D.P’de, tek parti rejimine ve Mili Şef İsmet İnönü’ye yaptığı sert eleştirilerle öne çıkmıştır. 1946 seçimlerinde Meclis’e giremeyen Bölükbaşı, D.P’nin C.H.P iktidarı karşısında sert muhalefet yapmasını savunmuş ardından da D.P’nin C.H.P ile danışıklı dövüş yaptığını iddia ederek partiden ayrılmıştır. 1948 yılında eski D.P’li bir grupla birlikte Millet Partisi’ni kurmuştur. 1950 seçimlerinde M.P’nin tek milletvekili olarak Meclis’e giren Osman Bölükbaşı, D.P iktidarına karşı sert muhalefet izlemiştir. D.P’nin tek parti rejiminin baskı araçlarını kullanmak yoluyla CH.P’ye benzediğini iddia etmiştir. M.P, D.P iktidarı tarafından laikliğe aykırı politika izlediği gerekçesiyle kapatılmıştır. M.P’nin kapatılması dönemin demokrasi anlayışım göstermesi bakımından önemli bir örnektir. Osman Bölükbaşı’nın siyasi mücadelesini incelemek, D.P döneminin baskı politikasını ve iktidar-muhalefet ilişkilerini analiz etmeye imkan tanımaktadır. M.P kapatıldıktan sonra kurulan Cumhuriyetçi Millet Partisi, 1954 seçimlerinde Kırşehir’den 5 milletvekili çıkarınca D.P iktidarı Kırşehir’i ilçe haline getirmiştir. 1957 yılında, vıı Meclis’ e hakaret ettiği gerekçesiyle Osman Bölûkbaşı’nrn dokunulmazlığı kaldırılmış ve Bölükbaşı tutuklanarak cezaevine konulmuştur. Bölükbaşı, D.P iktidarı tarafından 1957 seçimleri öncesinde yeniden il haline getirilen Kırşehir’den milletvekili seçilmiş ve Meclis’e dönmüştür. D.P’nin basın ve muhalefete karşı izlediği baskı politikasını ve anti-demokratik uygulamalarını eleştiren Bölükbaşı, 27 Mayıs 1960 darbesi öncesinde D.P iktidarının meşru olmadığım savunmuştur. Osman Bölükbaşı, D.P iktidarını tasfiye eden 27 Mayıs darbesini “meşru bir ihtilal” olarak değerlendirmiştir. 27 Mayıs sonrası oturtulmaya çalışılan yeni düzeni savunmuştur. Öte yandan, askeri yönetimi tarafsız davranmamakla suçlamış, CH.P’yi ise askerlerle kurduğu ilişki nedeniyle eleştirmiştir. Bölükbaşı, parti içi tartışmalar nedeniyle C.K.M.P’den ayrılarak 14 Haziran 1962’de Millet Partisi’ni yemden kurmuş ve ordu-siyaset ilişkisi temelinde önce C.HJP’ye sonra A.P’ye karşı sert muhalefet izlemiştir. Osman Bölükbaşı, 27 Mayıs sonrası dönemde ordunun siyasetteki ağırlığım anti-komünizm temelinde meşrulaştırmıştır. Hükümetleri, komünizmle mücadele konusunda yeterli tedbirleri almamakla eleştirmiştir. Bölükbaşı, Türkiye’de milliyetçi- muhafazakar siyasetin ve sağ söylemin oluşturulmasına katkıda bulunmuştur. Bölükbaşı, ayrıca Türkiye’de siyasetin popülerleşmesinde ve popüler muhalefet anlayışının oluşmasında da pay sahibidir. İktidarlara karşı yaptığı sert muhalefetiyle ünlenen Osman Bölûkbaşı’nrn siyasi mücadelesinde parti daima ikinci planda kalmış ve liderliğini yaptığı partiler “Bölükbaşı partisi” olarak anılmıştır. M.P, 1960Tar boyunca giderek küçülmüş ve 1969 seçimlerinde üçüncü parti olma özelliğini kaybetmiştir. Osman Bölükbaşı, 1973 seçimlerinden önce parti ve milletvekilliğinden istifa ederek aktif siyasi yaşamdan ayrılmıştır. vm