DOÇ. DR. EFTADE EMİNE GAGA

Tünel içi ölçümlerle gaz ve partiküllerin konsantrasyonlarının ve emisyon faktörlerinin belirlenmesi

Bu tez çalışması kapsamında, Bilecik Osmangazi Tünelinde 17-28 Ağustos 2011 tarihleri arasında iki hafta süreyle kirletici bileşenlerin (Partikül madde, eser elementler, azot dioksit (NO2), ozon (O3), uçucu organik bileşikler (BTEX)) konsantrasyonları belirlenmiştir. Partikül madde örnekleri dichotomous örnekleyicilerle, NO2, ozon ve BTEX örnekleri ise pasif örnekleyicilerle toplanmıştır. Ayrıca tünel boyunca pasif örnekleme gerçekleştirilerek NO2 ve O3 profilleri belirlenmiştir. Pasif örneklemenin yapıldığı noktalardan yol tozu örnekleri de toplanmış ve yol tozunda eser element konsantrasyonları belirlenmiştir. Örnekleme süresince meteorolojik parametreler ve taşıt sayım bilgileri de edinilmiştir. Tünelin giriş ve çıkış noktasındaki örnekleme istasyonlarında sabah ve öğleden sonra olmak üzere iki periyotta örnekleme yapılmıştır. Tünel içindeki kirletici konsantrasyonlarının dış ortamdaki kirletici konsantrasyonlarından oldukça fazla olduğu ve çıkış istasyonuna doğru arttığı gözlemlenmiştir. Yol tozu örneklerinin Sr, Ga, Cr, Ni ve Cu açısından orta derecede Sb, Se, Ca, As, Pb Cd, Zn ve Sn elementlerince yüksek seviyelerde zenginleştiği görülmüştür. Giriş ve çıkış istasyonlarında ölçülen konsantrasyonlar ve tünele ait diğer veriler kullanılarak emisyon faktörleri belirlenmiştir. BTEX?ler için emisyon faktörleri 16,71 ± 10,45 (toluen) ile 4,16 ± 4,74 mg araç-1 km-1 (m+p ksilen) arasında değişmektedir. PM2,5 fraksiyonunda eser elementler için emisyon faktörleri 0,0005 ± 0,0003 (Rb) ile 1,42 ± 0,93 mg araç-1 km-1 (Fe) arasında değişkenlik gösterirken PM2,5-10 fraksiyonunda ise emisyon faktörleri 0,0017 ± 0,0013 (Nd) ile 19,274 ± 11,044 mg araç-1 km-1 (Ca) arasında değişmektedir. Anahtar Kelimeler: Tünel çalışması, araç emisyonları, emisyon faktörü, eser elementler, BTEX, NO2, O3