DOÇ. DR. BUMİN DÜNDAR

Kablosuz haberleşme cihazlarına prenatal ve postnatal uzun süreli maruziyetin dişi wistar ratlarda büyüme ve pubertal gelişim üzerine etkileri

AMAÇ: Bu çalışmanın amacı; prenatal ve postnatal dönemde kablosuz internet frekansında (2450 Hz) elektromanyetik alana (EMA) uzun süre maruz kalmanın, dişi Wistar ratlarda büyüme ve pubertal gelişim üzerine etkilerini araştırmaktır. METOD: Çalışma; prenatal, postnatal ve kontrol grubu olmak üzere üç grup dişi rat üzerinde gerçekleştirdi. Prenatal gruptaki yavrular, gebeliğin ilk gününden puberteye girinceye kadar 1 saat/gün süreyle; postnatal gruptaki yavrular ise doğumdan puberteye kadar aynı koşullarda 2450 MHz EMA’ya maruz kaldılar. Kontrol grubunu, yalancı maruziyet grubu oluşturdu. Çalışma süresince ratların ağırlık ve boy ölçümleri, yem ve su tüketimleri, düzenli olarak takip edildi. Ayrıca düzenli olarak vajinal açıklık (VA) muayeneleri yapıldı ve VA saptananlardan vajinal smear alınarak östrus tespit edildi. Puberte saptandığında ratlar dekapite edilerek, doku ve kan örnekleri alındı. Overler ve hipotalamusun histolojik değerlendirilmesi; over ve beyin dokusunda total antioksidan status (TAS), total oksidan status (TOS), oksidatif stres indeksi (OSİ) değerleri; serum FSH, LH, E2 ve IGF-1 değerleri; hipotalamus dokusunda GnRH-1 ve Kaspaz-3 boyasıyla immünohistokimyasal boyanma yoğunlukları çalışıldı. SONUÇLAR: Üç grubun doğum ağırlıkları arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptanmadı (p>0,05). Prenatal grubun günlük tartı artışı, çalışma boyunca, kontrol grubuna göre anlamlı olarak düşük bulundu (p<0,05). Prenatal grubun 3. hafta vücut ağırlığı ve 4. haftadaki boy ortalaması değerleri kontrol grubundan anlamlı olarak düşüktü (p0,05). Deneklerin beslenme durumu karşılaştırıldığında; tartı alımı daha kötü olan prenatal grubun birim ağırlık başına tükettiği yem ve su miktarının, kontrol grubundan anlamlı olarak daha fazla olduğu gözlendi (p0,05). Postnatal grubun ortalama IGF-1 düzeyleri ise diğer iki gruptan anlamlı olarak düşük bulundu (p<0,05). VA ve östrus, prenatal grupta kontrol grubuna göre daha geç gerçekleşti (p0,05). Prenatal ve postnatal grubun beyin ve over dokularının TOS ve OSİ değerleri, kontrol grubuna göre anlamlı olarak yüksek bulundu (p0,05). YORUM: Dişi Wistar ratların özellikle prenatal dönemde 2450 Hz EMA’ya maruz kalması, yavrularda büyüme geriliği ve gecikmiş puberteye yol açmaktadır. Prenatal grubun beyin ve over dokularında saptanan yüksek TOS ve OSİ değerleri, EMA’nın ratlarda kronik stres oluşturduğunun göstergesi olabilir. Bu çalışmadan yola çıkarak; özellikle intrauterin dönem ve erken çocukluk döneminde kablosuz internet frekansında EMA’ya kronik maruziyetin, büyüme ve puberte üzerine etkileri olabileceği; EMA kaynağından uzak mesafede bulunmak ve uzun süreli maruziyetten kaçınmak başta olmak üzere bu konuda bazı önlemler alınması gerektiğini düşünmekteyiz.