DOÇ. DR. ADİL AKYÜZ

Doğu Akdeniz Bölgesindeki balık geçit sistemlerinin yapısal özelliklerinin belirlenmesi

Bu çalışmanın amacı, Doğu Akdeniz Bölgesi’ndeki balık geçit sistemlerinin yapısal özelliklerinin belirlenmesidir. Çalışmanın ana materyalini Kahramanmaraş, Osmaniye ve Hatay illerinde bulunan Hidroelektrik Santrallerinden (HES) elde edilen veriler oluşturmaktadır. Örnek işletme sayısı, tabakalı tesadüfî örnekleme yöntemine göre 14 adet olarak belirlenmiştir. İşletmeler kurulu güç frekans dağılımı dikkate alınarak üç tabakaya ayrılmıştır.Çalışmada, balık geçitlerinin yapısal özelliklerinin belirlenmesinde, geçitlerin görünüşü, boyu, eğimi, havuz sayısı, havuz boyutları, havuzların taban yapıları ve perde duvar yapıları incelenmiştir. Hidrolik tasarım özelliklerinin belirlenmesinde, balık geçidindeki su akış hızı, debi, havuzlardaki derinlik, havuzlar arasındaki su kotu farkı ve havuzlardaki hacimsel enerji kırılma değerleri hesaplanmıştır.Araştırma bölgesinde, Kılavuzlu, Menzelet, Kısık, Suçatı, Karasu ve Tayfun HES’te balık geçidi bulunmadığı saptanmıştır. Bölgede dikey yarıklı ve klasik havuzlu olmak üzere 2 tip balık geçidi mevcuttur. Dikey yarıklı tipte balık geçidi bulunan Kozak Bendi, Süleymanlı ve Değirmenüstü hidroelektrik santrallerindeki balık geçitlerinin literatür bilgilerine uygun olmadığı saptanmıştır. Çataloluk HES’in ise literatür bilgilerine uygun olduğu ve etkin bir şekilde çalıştığı belirlenmiştir. Klasik havuzlu balık geçidi bulunan Güneşli HES, Kale HES ve Sayan HES’te plan ve projelenmede ortaya çıkan hatalar sonucunda geçitlerin etkin kullanılmadığı, YeşilvadiHES’in ise literatür bilgilerine uygun olarak projelendiği belirlenmiştir.Buna göre yapılan inceleme sonucunda, kamuya ait HES’lerde balık geçitlerinin bulunmadığı, tüzel kişilere ait HES’lerin bazılarında ise balık geçidi olmadığı, bazılarında ise eksikliklere rağmen balık geçitlerinin bulunduğu belirlenmiştir.Doğu Akdeniz Bölgesinde yapılacak olan balık geçitlerinin uzman kişiler kontrolünde gerçekleştirilmesi balık faunasının korunması açısından büyük önem taşımaktadır. Anahtar Kelimeler: Balık Geçitleri, Ceyhan Havzası, Hidroelektrik santraller.